Atatürk’ün 1924 yılı Sonbaharında yaptığı Karadeniz ve Doğu Anadolu Gezisi, Erzurum’dan Kars’a kadar uzanıyordu. Yanında eşi Latife Hanım, yakın arkadaşlarından Salih (Bozok), Hamdullah Suphi (Tanrıöver), Kılıç Ali, Rauf (Benli), Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Tevfik (Bıyıklıoğlu), Muhafız Birliği Komutanı İsmail Hakkı (Tekçe), Başyaver Rusuhi ve yaverleri olduğu halde, 4 Ekim 1924 günü Erzurum’dan saat 18'de Sarıkamış’a gelen Atatürk, o günü ve ertesi günü Sarıkamış’ta geçirir. 5 Ekim günü önce Türk Ocağı’nı ziyaret eder. Burada, Hamdullah Suphi (Tanrıöver) uzun bir konuşma yapar, genç Türkiye Cumhuriyeti’nin kültür politikası üzerinde durarak: "Hedefimiz, milli kültürü yükseltmek olacaktır. Sizler bu kültürün ışıklarısınız. Köylere kadar yaymalısınız" der. Türk Ocağı'ndan sonra Hükümet Binası ve Belediyeyi ziyaret eden Atatürk, akşam üzeri Sarıkamış Garnizonunda onuruna verilen bir temsile katılır.

6 Ekim 1924 Salı sabahı Atatürk ve konuklar, trenle Kars’a doğru hareket ederler ve öğleye doğru Kars İstasyonu’na gelirler. Atatürk İstasyon’dan doğruca Türkocağına geçer. Burada kısa bir süre dinlendikten sonra Hükümet binasına gelir. Kars’ın ihtiyaçları, yapılan işler konusunda ilgililerden bilgi alır. Bir süre önce meydana gelen deprem, Kars ve çevresinde geniş zararlara neden olmuştur. Atatürk, devlet yardımının en kısa zamanda Kars’a ulaşacağını söyler. Daha sonra Komutanlığı ziyaret eder. Kars Numune Okulu oradan da Kız Okuluna gelir. Kadın ve erkek öğretmenlerin verdiği çayda bulunur.

Bu sırada çevre şehir ve kasabalardan gelen heyetlerle görüşen Atatürk akşam vakti Kars Türk Ocağını şereflendirir. Konuşmalar yapılıp şiirler okunduktan sonra Kars’ın kurtuluşu ile ilgili bir temsil verilir. Gecenin en büyük sürprizi "Hoş gelişler ola" türküsü ile birlikte oyunu olur. Kız ve erkek oyuncular hem oynar, hem de türküyü hep bir ağızdan söylerler. Atatürk ve Latife Hanım, birkaç kere yerlerinden kalkarak gençleri selamlarlar.

Türk Ocağındaki toplantı iki saat kadar sürer. Atatürk, toplantıdan sonra saat 21' de doğruca istasyona gelir. Atatürk, Latife Hanım ve öteki konuklar, alkışlar arasında trene binerler. Sarıkamış’a doğru hareket ederler.

7 Ekim 1924 günü Atatürk, günün bir bölümünü dinlenerek geçirir. Başbakan İsmet (İnönü) Paşa’ya çektiği şifreli telgraf’ta Kars gezisi hakkında izlenimlerini şöyle ifade eder:

-..Kars’ta bütün halk, köylerden arabaları ile gelen çiftçiler ve garnizon aileleri tarafından pek samimi tezahüratta bulunuldu. Kars Vilayeti kazaları, Ardahan Vilayeti, daveti ve arz-ı tazimat için Kars’a hususi heyetler göndermişlerdi. Bütün serhad vilayetlerimizi görmeğe, vaktin müsaid olmadığına, pek mütessirim. Kars’ta Hükümet, Ticaret Odası, Belediye, Halk Fırkası, Türkocağı ve Kız Mektebi’ni ziyaret ettim. Suret-i umumiyede gördüklerimden memnunum. Bilhassa Türkocağı’nda kesif bir gençlik pek ziyade hassasiyet gösterdi..

Atatürk, ordu komutanı Ali Sait Paşa'nın evinde, onuruna verilen yemeğe katılır. Yemek sonrasında kendilerine ayrılan daireye geçen Atatürk ve Latife Hanım arasında -Latife hanım'ın yemekteki yersiz bir davranışı üzerine- tartışma olur.

Atatürk ve beraberindekiler, 8 Ekim 1924 günü tren ile Sarıkamıştan Erzurum'a doğru hareket ederler.

KARS' TA ÇEKİLMİŞ FOTOĞRAFLARI

Kaynaklar:

1- Mehmet Önder, Atatürk'ün Yurt Gezileri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Birinci Baskı, 1975

2- Utkan Kocatürk, Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2007

3- Fotoğraflarla Atatürk, Genelkurmay Personel Başkanlığı, Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Daire Başkanlığı Yayınları, 2015

4- Erol Mütercimler, Fikrimizin Rehberi, 2008

5- Andrew Mango, Atatürk, 2004