Atatürk, 1930 yılı Mart ayının başlarında İzmir’dedir. Havalar soğuk gitmektedir. Uzun zamandır gitmek istediği Antalya’nın ılık ikliminde bir hafta dinlenmeyi düşünür. Yanına, İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’yı ve bazı yakın arkadaşlarını alarak 5 Mart 1930 günü İzmir’den Antalya’ya doğru hareket eder.

Atatürk, 6 Mart 1930 Perşembe günü öğleye doğru Isparta’ya, burada bir yemek molasından sonra Burdur’a, oradan da saat 16:00’da Antalya’ya gelir.

Antalya’lılar, iki gündür hazırlık içindedirler. Atatürk’ün geçebileceği bütün cadde ve sokakları elektrik lambalarıyla donatılır, büyük yapılar süslenir ve şehrin girişine üç büyük tak kurulur. Saat 16:00'da Tophane meydanına gelen Atatürk, buradan doğruca kalacağı köşke gider. Kısa bir süre dinlendikten sonra balkona çıkar ve Köşkün önünde bekleyen halkı selamlayarak teşekkür eder. O akşam Türk Ocağı’ndaki toplantıya katılarak gençlerle memleket sorunları üzerinde görüşmeler yapar. Atatürk akşam yemeğinden önce Genel Sekreteri Hasan Rıza (Soyak) Bey'le yaptığı sohbette şunları söyler:

-Münasebet düştükçe daima tekrar ediyorum; bütün bu dertlerin, bütün bu ihtiyaçların giderilmesi, her şeyden evvel, pek başka şartlar altında yetişmiş; bilgili, geniş düşünceli, azim, feragat ve ihtisas sahibi adam meselesidir, sonra da zaman ve imkan meselesi... İleri milletler düzeyine erişmek işini bir yılda, beş yılda, hatta bir kuşakta tamamlamak ta imkansızdır. Biz şimdi o yol üzerindeyiz; kafileyi hedefe doğru yürütmek için, insan gücünün üstünde gayret sarf ediyoruz; başka ne yapabiliriz ki?

Atatürk, 7 Mart 1930 gününden 12 Mart 1930 sabahına kadar Antalya’da kaldığı süre içerisinde, Antalya ve çevresinde geziler yapar. Rüstemiye Vapuru ile bir çiftliğe giderek çalışmaları izler. Yolda Antalya’nın gezinti yerlerinden Rumkuş’a götürmüşlerdir, buranın adını beğenmeyerek, Erenkuş’a çevirir. Konya altı plajından denizi seyreder.

Atatürk, 8 Mart günü kazalardan gelen heyetleri kabul eder ve şehirde incelemelerde bulunur.

9 Mart 1930 günü, Antalya Müzesini gezer daha sonra Aspendos’a giderek incelemelerde bulunur. Müze Müdürüne şunları söyler:

-Bu tiyatroyu restore ediniz ama, kilit vurmayınız. Burada temsiller veriniz, güreşler düzenleyiniz.

O gün bir yürük çadırında öğle yemeğini yiyen Atatürk, Antalya’ya dönerken, yol üzerinde Osman Ağa’nın narenciye bahçesini de gezer.

12 Mart 1930 sabahı saat 10:00’da Antalya’dan ayrılarak Burdur üzerinden Ankara’ya döner.

10 ŞUBAT 1931 - 10 ŞUBAT 1931

Atatürk. İzmir’deyken 8 Şubat 1931 günü Ege Vapuruyla bir Akdeniz gezisine çıkar. 10 Şubat 1931 Salı günü öğleye doğru Ege Vapuru, Antalya İskelesi karşısında demirler, Antalya Valisi başkanlığındaki bir heyet Ege’ye çıkarak Atatürk’ü karşılarlar. Atatürk, öğleden sonra bir motorla Antalya’ya çıkarak Alay Karargahını, Valiliği ziyaret ettikten ve Antalya sorunları üzerinde bilgi aldıktan sonra saat 18:00'de Silifke’ye doğru hareket eder.

18 ŞUBAT 1935 - 19 ŞUBAT 1935

Atatürk, 1935 yılı Şubat ayında Akdeniz gezisine çıkar. 16 Şubat 1935’te Ege Vapuru’na binerek İstanbul’dan hareket eder, Ege sahillerinde ise Zafer Destroyerine geçer. Alanya ve Antalya’dan sonra, tekrar Ege Vapuru ile Taşucundan Mersin’e, buradan da Marmaris’a gelir ve 25 Şubat 1935’te İstanbul’a döner. Dokuz gün süren bu gezi sırasında Atatürk’ün yanında kızkardeşi Makbule Atasan, Bayan Nebile, Prof. Afet İnan, Fahrettin Altay, Nuri Conker, Cevat Abbas Gürer, Muhafız Komutanı İ. Hakkı Tekçe, yaver Celal Tolgay, Naşit Mengü ve Şükrü Özer de vardır.

Atatürk, 18 Şubat 1935 Pazartesi günü sabahı saat 8.30’da Alanya iskelesine çıkar, üç saatlik bir dinlenmeden sonra Antalya'ya doğru hareket eder. Saat 13:30’da Antalya iskelesine çıktığı zaman görülmemiş bir kalabalıkla karşılaşır. Zafer destroyerinin hatıra defterine şunları yazar:

-Zafer içinde geçirdimiz saatlerin hatırası unutulmayacaktır.

TBMM Reisi Kazım Özalp, o günlerde Antalya’dadır. Antalya Valisi Saip Öge ve Belediye Başkanı Lütfi Gökçeoğlu bir heyetle Atatürk’ü karşılarlar. İskeleden faytonlarla doğru Köşk’e gelen konuklar, burada akşama kadar dinlenirler. Akşama doğru saat 17:00’de İçişleri Bakanı Şükrü Kaya da Ankara’dan Antalya’ya gelir. Birlikte Erenkuşa’a giderler.

Geceyi Antalya’da Köşk’te geçiren Atatürk, ertesi günü 19 Şubat 1935’te Antalya’da bir gezinti yapar. Atatürk o gece saat 22.30’da Ege Vapuru ile Taşucuna hareket eder. Bu onun Antalya’ya son gelişiydi.

Antalyalıların Atatürk’e armağan ettikleri Atatürk Köşkü, Atatürk’ün ölümünden sonra Antalya Özel idaresine geçmiş, 1939’da Akşam Kız Sanat Okulu ve Kız Enstitüsü binası olarak kullanılmıştır. 1935 yılında Tarım Bakanlığına devredilen Köşk, bugün Teknik Ziraat Müdürlüğünce kullanılmaktadır.

Atatürk’ün Antalya’ya ilk geliş günü olan 6 Mart, her yıl Atatürk Günü olarak kutlanmaktadır.

ANTALYA'DA ÇEKİLMİŞ FOTOĞRAFLARI

Kaynaklar:

1- Mehmet Önder, Atatürk'ün Yurt Gezileri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Birinci Baskı, 1975

2- Utkan Kocatürk, Doğumundan Ölümüne Kadar Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2007

3- Fotoğraflarla Atatürk, Genelkurmay Personel Başkanlığı, Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Daire Başkanlığı Yayınları, 2015

4- Erol Mütercimler, Fikrimizin Rehberi, 2008

5- Andrew Mango, Atatürk, 2004